Một cậu bé bước đi trước một ngôi trường và Nhà thờ Hồi Giáo ở khu phố Sukkari, phía nam thành phố Aleppo. Ngôi thánh đường đang được xây cất lại, trong khi những tòa nhà xung quanh vẫn còn trong tình trạng đổ nát.
Từ tầng ba của một tòa nhà đổ nát, khung cảnh hoàng hôn ửng màu hồng sáng chiếu lên tấm nhựa mỏng che đậy một cách tạm bợ cái lỗ hổng trên bức tường. Cụ bà Amira Garman sáu mươi tuổi khoác trên mình chiếc áo da màu xanh lam nhạt, tĩnh lặng ngồi trên chiếc xích đu gỗ được sơn vàng.
Một chiếc đèn chùm đã hỏng, ánh sáng leo lét trong căn phòng đến từ bóng đèn nhỏ đặt trong góc. Qua cái lỗ trên tường, bà nhìn xuống ngôi trường Al Yarmouk ở bên kia đường, sân trường giờ là một mảnh đất với rải rác vỏ đạn cùng một khẩu pháo được đặt ở đó theo một cách đầy ngẫu hứng.
Gia đình của bà Garman trước đây sống ở tầng cao nhất của tòa nhà này, giờ thì nó đã trở thành một ma trận đổ nát với những bức tường sập ngổn ngang. “Tôi chỉ muốn ở trong nhà mình,” bà thở dài. Bà hiện đang cư trú trong căn phòng này, và là một trong hai người duy nhất còn lại sống ở đây.
Trên đường phố, những cửa hàng đã mở dẫu cho hàng đống vật liệu nằm lộn xộn ở trước nhà; người ta đi lại thật nhộn nhịp nhưng với những cặp mắt u buồn rơi ánh nhìn xuống mặt đất. Khi một cuộc chiến đang diễn ra ở nơi khác, thì sự yên bình thường ngày đã trở lại với Aleppo.
Khu vực Kallaseh ở phía đông của Aleppo, đã được chiếm đóng bởi Quân đội Syria sau cuộc tấn công kéo dài hàng tháng bởi chính phủ để tái chiếm các thành phố từ tay phiến quân ủng hộ dân chủ và những người chống lại chế độ của Tổng thống Bashar al Assad.
Một trong những thành phố lớn nhất của Syria là Aleppo, có tổng dân số đến bốn triệu người, nhưng hàng trăm ngàn người đã di tản đi nơi khác. Trên khắp Syria, hàng triệu người cũng đã di tản bởi cuộc chiến căng thẳng kéo dài bảy năm. Hơn 400.000 người đã chết, Liên Hiệp Quốc cũng cáo buộc quân lực của Assad sử dụng vũ khí hóa học để giết người ở nhiều thị trấn khác.
Cụ Garman và gia đình của bà đã di tản đến một vùng nông thôn cách đây ba năm. “Chúng tôi bị cướp bóc bởi một nhóm người có vũ trang,” chồng của bà, ông Saleh kể, ông cũng cho biết lực lượng phi công lái máy bay chiến đấu chống chính phủ có nhiều người từng là hàng xóm của ông bà.
Saleh đã bị cầm tù trong một năm sau khi phe chống đối tìm thấy bức ảnh của cựu tổng thống là cha của Assad trong ngôi nhà của gia đình ông. Vào tháng 12 năm 2016, quân đội tiến hành tái thiết nhiều vùng trong thành phố. Một năm sau đó, khoảng 300.000 cư dân đã quay lại. Nhiều người khi trở về, phải hoàn thành nghĩa vụ quân sự.
Vào một buổi chiều Thứ sáu ở Quảng trường Saadallah al Jabiri, nhiều gia đình cùng ăn kẹo bông và leo lên ngọn đồi có những ký tự khổng lồ đầy màu sắc, là “I ♥ ALEPPO” được dựng lên vào Ngày Du lịch Thế giới năm ngoái. Du khách từ khắp nơi trên thế giới thường đến đây.
Một tấm bảng đầy màu sắc được treo trên một tòa nhà sụp đổ, ghi rằng: “Aleppo là thành phố của bạn và cần bạn bảo vệ cô ấy.” Khu quảng trường này hoang vắng trong suốt chiến tranh, giờ đã ồn ào với nhịp sống thường nhật.
Một nhóm người đến từ Damascus đang vừa đi vừa nói chuyện về đá banh, họ đến đây để nghiên cứu về kiến trúc, cầm trên tay tấm bản đồ thành phố này, lên kế hoạch xây dựng lại thành phố. Rayyan Aloulou, 18 tuổi, chụp hình với mẹ mình, họ đã đi xe buýt suốt 10 tiếng từ nhà ở thành phố Idlib, nơi bị quân đối lập chiếm giữ.
Tại công viên ở gần quảng trường, hình ảnh những chiến binh ủng hộ chính phủ được xem là hy sinh vì chính nghĩa, được treo trên những cây olive để nhắc về thời gian Assad chiếm giữ thành phố này. Những chàng trai trẻ tập parkour trên cỏ, những người khác vỗ tay reo hò sau mỗi cú bật nhảy. Những người phụ nữ ngồi hút thuốc trên ghế công viên, đôi mắt nhìn xa xăm, trong khi những cô cậu thiếu niên nhấm nháp ly cà phê espresso trên tay. Trong nhà hàng sang trọng ngay bên cạnh, một gia đình đang tổ chức bữa tiệc mừng theo nghi thức tôn giáo.
Ở Citadel of Aleppo, nơi từng được Quân đội Syria chiếm đóng và hiện vẫn còn nhiều lời đồn rằng nó vẫn đang được sử dụng làm căn cứ quân sự cho lực lượng đồng minh Nga ủng hộ chính phủ Assad, có một cô bé 14 tuổi mặc áo khoác màu hồng thinh lặng thăm thú bức thành trì lần đầu tiên kể từ khi cuộc chiến diễn ra.
“Nó rất đẹp, nhưng những phần đổ nát khiến con rất buồn,” cô bé Maryam chia sẻ, cô có một vết sẹo trên mắt gây ra bởi những mảnh vỡ của công trình đổ sập, hiện cô bé đang học tiếng Nga tại trường. “Con hy vọng đất nước Syria sẽ tốt đẹp hơn.”
Trong số những tòa nhà bị đổ nát bán phần, có một ngôi nhà được sơn màu xanh lục, là lá cờ mới của Syria. Cậu bé Ahmad Samman, 12 tuổi, với thân hình mảnh mai, đạp xe qua những ban công vẫn còn chưa bị phá hủy, nơi từng là chỗ giặt độ của mẹ cậu bé. Ahmad đã trở lại trường học, nhưng ngoài giờ, cậu phải đi làm thêm ở tiệm cắt tóc để phụ giúp gia đình. Những người đầu tiên quay về bắt tay vào xây dựng thành phố không có điện nước. Ban đêm, bóng tối cô đơn bao trùm những gia đình sống bên trong nó.
Ở ngoại ô những thành phố, nơi những gia đình sống trong những khu ở tạm cho người di tản. “Mọi thứ bây giờ đều trở nên đắt đỏ, chúng tôi không có nhà ở,” Ayasha Khalil, 16 tuổi, nói.
Kallaseh, con trai lớn của cụ bà Garman, đang xây dựng lại ngôi nhà của gia đình họ. Bà Garman hy vọng sẽ có nhiều gia đình trở lại thành phố này, nơi mà các vết máu vẫn còn ửng màu đỏ tươi.
Nhiếp ảnh gia: Sebastián Liste.
Tác giả bài viết: Caelainn Hogan.
Bài viết được đăng trên National Geographic.
Bài dịch bởi Quang Niên.